کریدور روسیه – مغولستان – چین رویکرد آسیایی مسکو و تمایل پکن برای تعامل با اروپا

به گزارش روز یکشنبه خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، کریدور چین – مغولستان – روسیه (CMREC) یکی از مهم‌ترین مسیرهای حمل‌ونقل بین‌المللی است که ارتباط چین، مغولستان و روسیه را تقویت می‌کند. این کریدور به عنوان بخشی از یک پروژه بزرگتر به نام “بزرگراه شرق به غرب” ایجاد شد و از روابط اقتصادی و تجاری بین این کشورها بر اساس مناطقی که منابع طبیعی و انرژی این کشورها را در بر می گیرد، حمایت می کند.

یک سایت تحلیلی ویژه برای منطقه اوراسیا، مجله علمی Geopolitical Reports، در مقاله ای کریدور اقتصادی چین-مغولستان-روسیه (CMREC) را بررسی کرد. در این گزارش به موارد زیر اشاره شده است:

ابتکار کریدور اقتصادی چین، مغولستان و روسیه، که قرار است در نیمه دوم دهه 2020 اجرا شود، نشان دهنده یک همکاری سه جانبه برای ارتقای یکپارچگی اقتصادی منطقه ای و افزایش کارایی تجارت فراملی در سراسر اوراسیا است. این کریدور که توسط مسکو، پکن و اولان‌باتور تأیید شده است، طرحی است که شامل امتیازاتی در مورد تعرفه‌ها، تأکید بر مبادلات مبتنی بر پول ملی و سرمایه‌گذاری قابل توجه در زیرساخت‌ها، به‌ویژه در سیستم‌های حمل و نقل و راه‌آهن، برای فعال کردن مسیرهای لجستیکی مستقیم از شرق است. . غرب را شامل می شود.

روسیه و چین از اهمیت جغرافیایی و ثروت منابع مغولستان برای ایجاد شبکه پیچیده ای استفاده می کنند که ممکن است وابستگی به مسیرهای تجاری سنتی و سیستم های مالی غرب (بر اساس دلار و یورو) را کاهش دهد و در نهایت یک مرکز استراتژیک نفوذ اقتصادی در منطقه ایجاد کند.

پیشینه کریدور اقتصادی چین – مغولستان – روسیه

از لحاظ تاریخی، مفهوم کریدور اقتصادی چین-مغولستان-روسیه در دهه 2000 پدیدار شد، که در راستای طرح کمربند و جاده چین و چرخش روسیه به آسیا است.

تعامل سه جانبه این سه کشور در ماه‌های اخیر افزایش یافته و در نوامبر 2024 میلادی (آبان آذر 1403 میلادی) این نشست برگزار شد. لوسان، چشمان ناشناخته اردن، نخست وزیر مغولستان دبلیو لی شیانگ نخست وزیر چین بر تعهد پکن و اولان باتور به این کریدور تاکید کرد. این تحول به دنبال موفقیت مذاکرات چندجانبه قبلی از جمله نشست اسلام آباد در ماه اکتبر است.

هدف از کریدور اقتصادی پیشنهادی دستیابی به یکپارچگی عملیاتی اساسی بین سه کشور و تسهیل ابتکارات مشترک در زمینه های ترانزیت، مدیریت منابع و تبادل مالی بود. در این چارچوب، یک ساختار تعاونی با هدف کاهش مبادلات مبتنی بر دلار، گسترش شبکه‌های حمل‌ونقل و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی فزاینده و افزایش نیازهای زنجیره تامین ساخته می‌شود.

سناریوی ژئوپلیتیکی

سازمان ویژه اوراسیا در گزارش تحلیلی خود به طرح کریدور اقتصادی چین، مغولستان و روسیه بر اساس اهداف دوگانه مسکو و پکن برای دستیابی به استقلال اقتصادی از بازارهای غربی و در عین حال حفظ کنترل استراتژیک بر کریدورهای ترانزیتی حیاتی بین شرق و غرب، نگاه می کند. و می نویسد: این کریدور بخشی از فشار گسترده تر روسیه به سمت آسیا است که با مشارکت رو به رشد بین این کشور و چین بیشتر تقویت می شود. تجارت دوجانبه بین مسکو و پکن در سال 2023 به بالاترین رقم در تاریخ و بیش از 240 میلیارد دلار رسید که نشان دهنده افزایش 26.3 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است. انتظارات حاکی از رشد مداوم این تجارت است. چین به افزایش سرمایه گذاری مستقیم خود در روسیه ادامه می دهد و حجم این سرمایه گذاری ها از مرز 11 میلیارد و 500 میلیون دلار گذشته است. قراردادهای بین دو کشور همچنین شامل 83 پروژه به ارزش تقریبی 200 میلیارد دلار است.

مسکو همچنین به دنبال افزایش روندهای مشابه با اولان باتور است و انتظار دارد حجم تجارت بین دو کشور تا سال 2024 به 2.5 میلیارد دلار افزایش یابد و ردپای سرمایه گذاری خود را به ویژه در بخش حمل و نقل و معدن مغولستان گسترش دهد. سیاستگذاران روسیه این اقدامات را بخشی از برنامه های خود برای حفظ انعطاف پذیری اقتصادی در میان تحریم های غرب و اختلال در مسیرهای تجاری سنتی می دانند.

از سوی دیگر، چین جایگاه میانجیگری مغولستان را در تنوع بخشیدن به گزینه های ارتباطی در دسترس خود مهم می داند. ثروت معدنی مغولستان، موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های محدود فرصت‌هایی را برای شرکت‌های چینی به‌ویژه در بخش‌های پرتقاضا مانند زغال‌سنگ، مس و آهن ایجاد می‌کند.

در سال های اخیر، جمهوری خلق چین تعامل استراتژیک خود با مغولستان را از طریق پروژه های مختلف افزایش داده است. انتظار می رود در سال 2022، تجارت دوجانبه بین چین و مغولستان به 5.99 میلیارد دلار در صادرات زغال سنگ و 2.73 میلیارد دلار در صادرات مس برسد. پکن از ویژگی‌های ژئوفیزیکی مغولستان برای گسترش زیرساخت‌ها، به‌ویژه در منطقه همکاری اقتصادی ارنهوت در مرز مغولستان و چین استفاده می‌کند، که قرار است تا سال ۲۰۳۵ با جریان‌های تجاری پیش‌بینی‌شده سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار تکمیل شود.

چالش ها و فرصت ها

این گزارش چالش های این طرح را در سه گروه طبقه بندی کرد و نوشت:

چالش های کوتاه مدت: این کریدور سه جانبه با مسائل زیرساختی، خطرات نوسانات ارزی و تغییرات سیاسی منطقه ای مواجه است. تبدیل شدن به یک پول ملی برای تجارت ممکن است سیستم های مبادله ای بدون زیرساخت مالی مناسب را تحت فشار قرار دهد و مبادلات پایاپای و پرداخت های متقابل را با مشکل مواجه کند و به طور بالقوه معاملات را به تاخیر بیندازد.

چالش های میان مدت: نفوذ اقتصادی رو به رشد چین در بخش معدن و ترانزیت مغولستان می تواند این کشور را در سه تا پنج سال آینده آسیب پذیرتر کند زیرا این کشور به طور فزاینده ای به منابع چین وابسته می شود. این وابستگی ممکن است سیاست «همسایه سوم» اولان‌باتور را که هدف آن حفظ روابط متعادل با کشورهایی غیر از چین و روسیه است، تضعیف کند. این سیاست فرصت هایی را برای همکاری با کشورهایی مانند آمریکا، ژاپن و آسیای مرکزی فراهم کرده است. نفوذ استراتژیک پکن می تواند قدرت چانه زنی مغولستان در مذاکرات اقتصادی و سیاسی را کاهش دهد.

چالش‌های بلندمدت: اولان‌باتور ممکن است با فشار سیاسی فزاینده‌ای برای همسویی نزدیک‌تر با طرح کمربند و جاده مواجه شود و خطر افتادن در «تله بدهی» با پکن را تهدید کند. موقعیت حیاتی مغولستان برای مسیرهای ترانزیتی بین روسیه و چین، اولان باتور را در کشمکش ژئوپلیتیکی بین چین و روسیه قرار می دهد و استقلال این کشور را در سیاست خارجی محدود می کند. چنین حرکاتی می تواند ناخواسته تنش ها بین ایالات متحده و چین بر سر موقعیت استراتژیک مغولستان را تشدید کند و خطر رقابت بین المللی در قلمرو مغولستان را افزایش دهد.

این تحلیل نتیجه می گیرد که کریدور اقتصادی چین-مغولستان-روسیه چیزی بیش از یک پروژه لجستیکی است. این یک ابتکار سه جانبه پیچیده با هدف همسویی اقتصادی و استراتژیک منطقه ای است. تأثیر این کریدور فراتر از حمل و نقل است و با هدایت مجدد منابع و تجارت از مسیرهای سنتی غربی، تعاملات ژئوپلیتیکی را در شمال شرق و جنوب شرق آسیا شکل می دهد.